بررسی رشته بازی سازی در ایران

رشته بازی سازی در ایران یکی از رشته‌هایی است که علارغم اینکه به صورت رسمی در دانشگاه‌ها تدریس نمی‌شود، علاقه‌مندان بسیار زیادی دارد. با وجود پتانسیل بالایی که ایران در این حوزه دارد، اما هنوز راه درازی تا رسیدن به سطح استانداردهای جهانی در پیش دارد. به همین جهت ما در این مطلب سعی داریم به علاقه‌مندان بازی سازی، راه های فراگیری رشته بازی سازی در ایران را معرفی کنیم. هرچند در ایران این رشته در دانشگاه به صورت مستقیم تدریس نمی‌شود اما راه‌هایی برای فراگیری آن در مقاطع دیگر به خصوص در مقطع کاردانی وجود دارد. با ما همراه باشید تا روش‌های مختلف یادگیری ساخت بازی را بررسی کنیم.

رشته بازی سازی در ایران

همان‌طور که در ابتدای این مطلب اشاره کردیم، در ایران برخلاف جهان، رشته بازی سازی هنوز در دانشگاه‌ها تدریس نمی‌شود. به دلیل تدریس نشدن این رشته در دانشگاه‌ها بسیاری از ایرانی‌ها برای تحصیل این رشته به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند. در نتیجه ایران نیروی کار با ارزش و متخصص در این رشته را از دست می‌دهد. با این حال طبق تحقیقات انجام شده، بسیاری از دانشجویانی که در رشته مهندسی کامپیوتر تحصیل می‌کنند، به امید ساخت بازی خود این رشته را انتخاب کرده‌اند. البته جای تعجب ندارد که اکثر آن‌ها بازی سازی را به صورت حرفه‌ای بلد نیستند زیرا تمرکز دانشگاه به خصوص در این رشته، روی ساخت بازی نیست. به غیر از تحصیل در رشته مهندسی کامپیوتر در دانشگاه، در مقاطع دبیرستان و کاردانی امکان یادگیری ساخت بازی وجود دارد. استفاده از منابع جانبی نیز می‌تواند در یادگیری مهارت‌های مربوط به این حوزه موثر باشد.

راه های یادگیری رشته بازی سازی در ایران به صورت مختصر عبارتند از:

• تحصیل در رشته مهندسی کامپیوتر یا علوم کامپیوتر
• تحصیل در مقطع دبیرستان
• تحصیل در مقطع کاردانی
• تحصیل در انستیتو ملی بازی سازی
• شرکت در مدارس و دوره‌های آنلاین
• استفاده از منابع و کتب آموزشی

البته برای استفاده از منابع بالا و ورود به دنیای بازی سازی باید پیش نیازهای بازی سازی را داشته باشید. ما در مقاله زیر پیش نیازهای ورود به صنعت بازی سازی را بررسی کرده‌ایم تا با مطالعه آن بتوانید به راحتی قدم در این مسیر بگذارید.

تحصیل در رشته مهندسی کامپیوتر برای ساخت بازی چگونه است؟

یکی از سوالات پرتکرار در حوزه ساخت بازی این است که آیا با یادگیری برنامه نویسی می‌توانیم بازی ساز شویم؟ همان‌طور که در بخش‌های قبلی اشاره کردیم بسیاری از افرادی که به بازی سازی علاقه‌مند هستند، برای تحقق رویای خود در دانشگاه به تحصیل رشته‌های علوم کامپیوتر یا مهندسی کامپیوتر می‌پردازند. اصلی‌ترین مباحثی که دانشجویان این رشته‌ها فرا می‌گیرند شناخت الگوریتم و برنامه نویسی است. شما با برنامه‌نویسی، بازی خود را برای کامپیوتر قابل فهم می‌کنید. با این حال باید توجه داشت که در این فرآیند به غیر از برنامه‌نویسی، به مهارت‌های دیگری هم نیاز است. با این حال یادگیری کدنویسی کمک به‌سزایی در پیشبرد آن می‌کند.

برنامه‌نویسی در فرآیند بازی سازی به شکل‌های متعددی انجام می‌شود. یک برنامه‌نویس بازی در ساخت ابزارهای پایه‌ مانند موتور بازی، گرافیک، انیمیشن، گیم پلی بازی، هوش مصنوعی و… نقش کلیدی را ایفا می‌کند. در نتیجه شما هنگام تحصیل در رشته‌های ذکر شده باید پس از مدتی حوزه تمرکز و مورد علاقه خود را مشخص کرده و با تمرین و ممارست در آن متخصص شوید.
زبان های محبوب برنامه‌نویسی برای ساخت بازی زبان های C#، C++، C و Java هستند. شما با مطالعه در مورد امکانات، نقاط قوت و محدودیت‌های آن‌ها می‌توانید مناسب‌ترین گزینه برای ساخت بازی خود را انتخاب کنید.

برای اطلاع از نقش سایر افراد دخیل در فرآیند بازی سازی مطالعه این مقاله را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

یادگیری رشته بازی سازی در مقطع دبیرستان امکان‌پذیر است؟

در هنرستان‌های کار و دانش رشته برنامه نویسی بازی های رایانه‌ای ارائه می‌شود. همان‌طور که از اسم این رشته برمی‌آید، مناسب افرادی است که به برنامه‌نویسی علاقه دارند و می‌خواهند از آن برای ساخت بازی استفاده کنند. فارغ التحصیلان این رشته در پایان مهارت‌های زیر را فرا می‌گیرند:

• برنامه نویسی Scratch
• مهارت رایانه کار ICDL
• مهارت کاربر رایانه
• مهارت کاربر آفیس
• مهارت کار با ایلاستریتور
• مهارت بازی سازی مقدماتی با موتور یونیتی (به انگلیسی: Unity)
• مهارت شهروند الکترونیکی
• مهارت کاربر اندروید
• مهارت برنامه نویسی بازی های رایانه‌ای
• مهارت بازاریابی الکترونیکی
• مهارت کاربر Poser
• مهارت مدیر بازی های شبکه ای (Gamenet)
• مهارت عمومی برنامه نویسی

پس از اتمام تحصیل در این دوره و پس از تحصیل در رشته‌های مرتبط در مراتب بالاتر، فارغ التحصیل‌ها می‌توانند به عنوان طراح انفرادی یا تیمی بازی های موبایل مشغول به کار شوند. همچنین می‌توانند به عنوان مدرس این حوزه فعالیت کنند یا در شرکت‌های خصوصی بازی سازی استخدام شوند.

یادگیری رشته بازی سازی در مقطع کاردانی

در حال حاضر دانشگاه علمی کاربردی بنیاد ملی بازی های رایانه‌ای 3 رشته مرتبط با بازی سازی ارائه می‌کند. این 3 رشته عبارتند از کاردانی فنی بازی سازی رایانه‌ای، کاردانی حرفه‌ای کارگردانی هنری بازی های رایانه‌ای و کاردانی حرفه‌ای طراحی و کارگردانی بازی های رایانه‌ای. در ادامه هرکدام از آن‌ها را به اختصار توضیح می‌دهیم.

رشته کاردانی فنی بازی سازی رایانه‌ای

دانشجویان در دو دوره متشکل از 72 واحد که در مجموع 2064 ساعت هستند، مهارت‌های لازم برای ورود به بازار کار بازی سازی را کسب می‌کنند. برخی از این مهارت‌ها عبارتند از:

• توانایی کار کردن با حداقل یک موتور بازی سازی آماده
• توانایی طراحی زیرساخت فنی بازی
• آشنایی کامل با توابع استاندارد مرتبط با فیزیک موتور
• آشنایی کامل با بخش‌های هوش مصنوعی موتور
• توانایی تهیه محتوای بازی
• توانایی تست کردن بازی با روش‌های استاندارد مربوطه

فارغ التحصیلان این رشته عموما به عنوان برنامه‌نویس گرافیکی بازی ها، تکنسین طراح هوش مصنوعی و تکنسین طراحی فیزیک بازی‌ها مشغول به کار می‌شوند. انتخاب صحیح موتور بازی سازی متناسب با مهارت‌ها، سبک بازی، زبان برنامه‌نویسی و… می‌تواند به شما در هموار کردن مسیر بازی سازی کمک بسزایی کند. برای آشنایی با برترین موتورهای بازی سازی خواندن مقاله زیر را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

رشته کارگردانی هنری بازی های رایانه‌ای

دانشجویان این رشته در دو دوره متشکل از 72 واحد که در مجموع 2096 ساعت هستند، تحصیل می‌کنند. در این دوره تمرکز روی تربیت نیروهای متخصص در طراحی فضا، مراحل بازی‌ و شخصیت‌ها است. برخی از مهارت‌هایی که دانشجویان تا پایان این دوره کسب می‌کنند عبارتند از:

• توانایی طراحی مراحل بازی به صورت دو بعدی و سه بعدی
• آشنایی کامل با داستان‌نویسی و طراحی بازی
• مدیریت تولید و کارگردانی هنری بازی های رایانه‌ای
• توانایی طراحی رابط کاربری بازی (UX/UI)

فارغ التحصیلان این رشته می‌توانند به عنوان طراح بازی، طراح گرافیک بازی، طراح مراحل بازی‌ها و… در شرکت‌های مربوطه استخدام شوند.

رشته کارگردانی هنری بازی های رایانه‌ای

متقاضیان شرکت در این رشته در دو دوره متشکل از 72 واحد که در مجموع 2096 ساعت هستند، به یادگیری بازی سازی می‌پردازند. تمرکز دانشجویان این رشته عموما روی فضاپردازی و طراحی و خلق مرحله است. برخی از مهارت‌هایی که فارغ التحصیلان این رشته کسب می‌کنند عبارتند از:

• بهینه‌سازی بازی های رایانه‌ای
• طراحی مرحله بازی در قالب دو بعدی و سه بعدی
• آشنایی کامل با داستان‌نویسی و طراحی بازی
• آشنایی با مفاهیم سطح جزئیات بازی و کاهش دادن سطح پیچیدگی
• مدیریت تولید و کارگردانی هنری بازی های رایانه‌ای

این رشته تقریبا ترکیبی جامع از دو رشته قبلی است. فارغ التحصیلان می‌توانند به عنوان طراح بازی، طراح گرافیک بازی، طراح مراحل بازی، طراح رابط کاربری بازی و… مشغول به کار شوند.

تحصیل در انستیتو ملی بازی سازی

یکی دیگر از راه‌های مناسب برای تحصیل در رشته بازی سازی، فراگیری آن در انستیتو ملی بازی سازی ایران، مرجع تخصصی آموزش ساخت بازی است. این انستیتو در 3 دپارتمان فنی، هنری و طراحی بازی، مهارت‌های مربوط به ساخت بازی را به متقاضیان به طور کامل آموزش می‌دهد. به غیر از آن، یک پکیج مبانی بازی سازی نیز ارائه می‌شود که مناسب مبتدیان است. جلسات این دوره‌ها آنلاین بوده اما فایل ویدیویی آن‌ها نیز در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. سرفصل‌های این دوره‌ها در هر دپارتمان متفاوت است و متقاضیان با توجه به نیاز و علاقه خود می‌توانند دوره‌های مورد نظر را انتخاب کنند. در ضمن این انستیتو به صورت رایگان خدمات مشاوره نیز ارائه می‌دهد که شما را برای انتخاب دوره مناسب راهنمایی می‌کند.

دوره‌های دپارتمان فنی

• آموزش موتور Unity
• آموزش زبان #C
• آموزش UX/UI
• آموزش فیزیک و مکانیک بازی
• آموزش مبانی فنی بازی سازی
• آموزش AR/VR

دوره‌های دپارتمان طراحی بازی

• آموزش مبانی طراحی بازی سازی
• آموزش F2P
• آموزش موتور Unity برای طراحان بازی
• آموزش طراحی دوربین
• آموزش مکانیک بازی
• آموزش طراحی مرحله
• آموزش مبانی داستان‌گویی

دوره‌های دپارتمان هنری

• آموزش مبانی هنری بازی سازی
• آموزش طراحی شخصیت دو بعدی و سه بعدی
• آموزش طراحی محیط دو بعدی و سه بعدی پیشرفته
• آموزش UI/UX

منابع جانبی برای یادگیری بازی سازی

یکی از راه‌های یادگیری رشته بازی سازی در ایران استفاده از منابع جانبی است. خوشبختانه با ترویج آموزش آنلاین به خصوص در دو سال گذشته مدارسی برای تدریس رشته‌های پر تقاضا در دنیای مدرن امروز در ایران برپا شدند. همچنین کتاب‌های تخصصی که در حوزه بازی سازی نوشته شده‌اند می‌توانند کمک به سزایی به علاقه‌مندان این حوزه کنند. با اینکه برخی از این کتب ترجمه شده‌اند اما هنوز دریایی از منابع و کتاب‌های تخصصی در این رشته وجود دارند که تنها با تسلط کامل به زبان انگلیسی توانایی درک آن‌ها را دارید.

مدارس و دوره‌های آنلاین بازی سازی

در سال‌های اخیر مدارس آنلاین ایرانی شده‌اند که به دانشجویان به صورت تخصصی و عملی مهارت‌های پرتقاضا را می‌آموزند. این مدارس اغلب دوره‌های این مجموعه عناوین بین‌رشته‌ای وچند رشته‌ای را آموزش می‌دهند. یکی از خصوصیات جذاب این نوع مدارس، بها دادن به خلاقیت و آزادی دانشجویان و تدریس مباحث به صورت عملی است. فارغ‌التحصیلان دوره‌های این مدارس اکثرا در شرکت‌های بزرگ به صورت حرفه‌ای کار می‌کنند.

یکی از رشته‌هایی که در این دوره‌های آنلاین تدریس می‌شود، رشته Game Design یا طراحی بازی است. دانشجویان این رشته مهارت‌هایی مانند مبانی ساخت بازی، استفاده از موتور Unity، معماری بازی، طراحی مرحله، طراحی فنی بازی، شخصیت سازی، زیبایی‌شناسی بازی های ویدیویی و… را فرا می‌گیرند.

کتاب آموزشی بازی سازی

با محبوبیت روز افزون بازی های ویدیویی و به خصوص رشته بازی سازی، عناوین متنوعی در این حوزه به صورت کتاب نوشته شده تا پاسخگوی نیازهای گوناگون بازی سازان باشند. در سال‌های اخیر بسیاری از این کتب به همت مترجمین برجسته به زبان فارسی در اختیار مخاطبین ایرانی قرار گرفته‌اند. ما در این بخش به غیر از عناوین ترجمه شده کتب تخصصی به زبان اصلی را نیز معرفی می‌کنیم تا افراد مسلط به زبان انگلیسی از آن‌ها بهره ببرند.

کتاب Level Up!: The Guide to Great Video Game Design

اگر به دنبال طراحی بازی‌های پیشرفته و جذاب هستید اما نمی‌دانید این مسیر را از کجا شروع کنید کتاب Level Up!: The Guide to Great Video Game Design را مطالعه کنید. نویسنده این کتاب، Scott Rogers خود از فعالین حوزه بازی های ویدیویی است. او در این کتاب با زبانی ساده تجربیات خود را به اشتراک می‌گذارد و بیشتر مراحل ساخت بازی از طراحی تا بازاریابی آن را پوشش می‌دهد. همچنین تکنیک‌های کاربردی برای هرکدام از این مراحل را نیز بررسی می‌کند. به دلیل نثر و زبان ساده، این کتاب را به همه علاقه‌مندان به رشته بازی سازی و با هر میزان تسلط توصیه می‌کنیم.

کتاب Game Design Workshop

کتاب Game Design Workshop: A Playcentric Approach to Creating Innovative Games رویکردی کاملا عملی برای ساخت بازی به خواننده ارائه می‌کند. این کتاب در فصل‌های نخستین به بررسی اصول اولیه طراحی بازی می‌پردازد. سپس شما را به صورت عملی درگیر ساخت پروتوتایپ یا نسخه اولیه، تست بازی و طراحی دوباره بازی خود می‌کند. انجام تمرین‌های عملی این کتاب نیازی به پیش‌زمینه در برنامه نویسی یا طراحی هنری ندارند و برای بازی سازان مبتدی بسیار مناسب می‌باشند.

کتاب هنر طراحی بازی، کتاب لنزها

کتاب هنر طراحی بازی، کتاب لنزها که بعضی از آن به عنوان انجیل بازی سازی یاد می‌کنند یکی از معروف‌ترین کتب در این حوزه است. این کتاب اخیرا توسط ابوذر پوررنجبر و پویا صباغ به زبان فارسی ترجمه شد. جسی شل نویسنده این کتاب با بیانی ساده، 100 زاویه دید به دنیای بازی های ویدیویی را معرفی می‌کند. هدف معرفی هرکدام از این زوایا یا لنزها، راهنمایی شما برای ساخت بازی‌هایی سرگرم کننده است که مخاطبان بیشتری را به خود جذب می‌کنند. در فصل‌های پایانی کتاب نیز به موضوعاتی از قبیل نحوه ارائه بازی به ناشرها، مسئولیت اجتماعی بازی ساز، تاثیر بازی ها و… پرداخته می‌شود.

کتاب شروع بازی‌ سازی با موتور بازی یونیتی

کتاب شروع بازی سازی با موتوربازی یونیتی کتابی تخصصی در حوزه ساخت بازی است که توسط ادوارد لاویری تالیف و توسط عباسعلی طهماسبی ترجمه شده است. این کتاب برای بازی سازان حرفه‌ای مناسب است که در فکر ساخت بازی های 3 بعدی در موتورهای بازی سازی هستند. این کتاب شما را از دانلود موتور بازی تا انتشار بازی، همراهی می‌کند. شما با استفاده از آموزش‌های این کتاب می‌توانید در موتور بازی یونیتی انیمشین بسازید و اسکریپت نویسی انجام دهید. همچنین با سیستم کنترل بازی، افکت‌های صوتی و مفاهیمی از این قبیل آشنا خواهید شد. برای مطالعه این کتاب نیاز به آشنایی قبلی با این موتور بازی ندارید اما باید تا حدی با فرآیند ساخت بازی و مفاهیم ابتدایی آن آشنا باشید.

جمع‌بندی

همان‌طور که در این مقاله بررسی شد، راه‌های مختلفی برای کسب مهارت‌های مربوط به بازی سازی وجود دارد. تحصیل در رشته دانشگاهی مرتبط به خصوص در حوزه برنامه‌نویسی تنها یکی از روش‌ها برای یادگیری بازی سازی است. رشته بازی سازی در ایران در مقاطع عالی و دانشگاهی به صورت تخصصی و عملی ارائه نمی‌شود. به همین دلیل شاید به صرفه‌ترین راه برای یادگیری فرآیند ساخت بازی استفاده از منابع جانبی مانند مدارس آنلاین و کتب آموزشی باشد. در نظر داشته باشید که این تنها یک توصیه است و شما در نهایت باید بر حسب نیاز خود و تحلیل راه‌های مختلف بهترین روش را انتخاب کنید.

تجربه ثابت کرده‌است که علاقه‌مندان و افرادی که دغدغه بازی سازی و تربیت نیروی متخصص در این حوزه را دارند، منتظر ایجاد رشته‌های دانشگاهی نمی‌مانند. همان‌طور که دیدیم کارآفرینان و متخصصان زیادی جایگزین‌های با کیفیت برای تحصیل دانشگاهی ایجاد کردند. تحریم‌های جهانی مانع بزرگی برای رشد صنعت بازی سازی ایران در سطح جهان محسوب می‌شوند. اما یکی از مهم‌ترین دلایل پیشرفت کم این صنعت در ایران بها ندادن به آن به صورت آکادمیک است. امید داریم که علاقه‌مندان با بهره‌گیری از منابع آموزشی ذکر شده رونق دو چندانی به صنعت بازی های ویدیویی ایران در آینده بدهند.