تاریخچه بازی های ویدیویی از مواردی است که همواره علاقه‌مندان به بازی را نسبت به خود کنجکاو می‌کند. در این مطلب قرار است به بررسی تاریخچه بازی های ویدویی بپردازیم، چرا که خواندن تاریخ، اطلاعات لازم درباره عوامل موفقیت در بازار، نکات کلیدی مورد استفاده شرکت‌های قدرتمند و تصمیم‌گیری درست برای خرید را برایمان فراهم خواهم کرد. همچنین با خواندن تاریخ یک پدیده، می‌توانیم توانایی پیش‌بینی آینده آن را در خود رشد دهیم. مهارتی که برای کسب درآمد در بازار پول‌ساز بازی های رایانه ای ضروری است. در این مقاله ابتدا به روند خلق اولین بازی های کامپیوتری و کنسولها، سپس به بررسی رقابت بین شرکت‌های سازنده بازی های رایانه ای و در نهایت به عصر مدرن در تاریخچه بازی های ویدیویی خواهیم پراخت.
شروع مسیر تاریخچه بازی های ویدیویی
جالب است بدانید، قبل اینکه پای بازی های ویدیویی به خانه‌های ما باز شود، تقریبا به مدت 10 سال فقط در آزمایشگاه‌های ریاضی و فیزیک یافت می‌شدند. در این آزمایشگاه‌ها کامپیوترهایی به بزرگی یک اتاق کامل وجود داشت که پیش‌تر در جریان جنگ‌های جهانی برای رمزگشایی پیام‌های جبهه مقابل به کار می‌رفتند.
معمولا از بازی OXO به عنوان اولین بازی کامپیوتری یاد می‌شود. OXO در سال 1952 توسط پروفسور بریتانیایی ای. اس. داگلاس ساخته شد. این پروژه بخشی از پایان‌نامه دکتری وی در دانشگاه کمبریج بود. علاوه بر آن، در سال 1958 ویلیام هگنباتوم، فیزیک‌دان آمریکایی، بازی “تنیس دو نفره” را ساخت که بر روی دستگاهی به نام آسیلوسکوپ قابل اجرا بود. دستگاهی که تفاوت قابل توجهی با کنسول‌های امروزی دارد.
با پیشرفت کامپیوترها و افزایش تعداد آن‌ها، رفته رفته راهشان به دانشگاه‌ها باز شد. دانشجوها در نقاط مختلف می‌توانستند به کمک تکنولوژی روز، خلاقیت و ابتکار خود را بر روی پروژه‌های جدید متمرکز کنند. چندتا از این پروژه‌ها در نهایت به ساخت بازی های کامپیوتری منتج شدند. به این ترتیب در سال 1962، بازی رایانه‌ای “!Spacewar” در دانشگاه MIT و توسط دانشجویان ساخته شد.
ورود اولین کنسولها به تاریخچه بازی های ویدیویی
در سال 1967 مهندس آلمانی رالف بایر به همراه همکارانش، نمونه اولیه‌ای از یک سیستم بازی کامپیوتری چندکاربره طراحی کردند که شامل بازی‌های متعددی بود. این دستگاه که اولین کنسول بازی قابل اتصال به تلویزیون بود، “Brown Box” نامیده شد. دستگاه Brown Box به دلیل تازگی و ناآشنایی برای خریداران، هیچ‌وقت نتوانست شهرت تجاری لازم را به دست بیاورد و تبعا بعد گذشت چند سال به فراموشی سپرده شد. هرچند که یکی از 28 بازی موجود بر روی Brown Box، ایده ساخت بازی Pong را به سازندگان شرکت آتاری داد و پانگ در سال 1972 به بازار بازی‌های ویدویی آرکید راه یافت. دستگاه‌های بازی آرکید، جعبه‌هایی حاوی بازی ویدیویی هستند که با سکه کار می‌کنند. این دستگاه‌ها سابقا در کلوب‌های بازی و هم‌اکنون در شهربازی‌ها یافت می‌شوند.
در سال 1977 شرکت آتاری، دستگاه آتاری 2600 که به سیستم کامپیوتر ویدیویی (Video Computer System) معروف بود را ساخت. این کنسول خانگی شامل دسته (joystick) و نوار بازی قابل تعویض بود. علاوه بر این، به دلیل بهره‌گیری از تکنولوژی تصویر رنگی، موفق به شروع جریان جدیدی در بازار کنسول‌های بازی های رایانه ای شد.
تاریخچه بازی های ویدویی با اولین پسرفت کوتاه‌مدت در بازار مواجه می‌شود
در این بخش از تاریخچه بازی های ویدیویی به بررسی اولین افت درآمد بازار می‌پردازیم. در سال‌های 1975 تا 1977 به دلیل تعداد زیاد بازی‌هایی که کم و بیش مشابه بودند و جذابیتشان روز به روز برای عموم کمتر می‌شد، توجه مردم به این صنعت کاهش یافت. هر چند که این افت درآمد، کمی بعد در سال 1978 با ورود موج جدیدی از بازی‌های آرکید به بازار و به کمک بهره‌گیری از تکنولوژی تصویر رنگی جبران شد. برخی از این بازی‌ها که سنگ بناهای مهم تاریخچه بازی های ویدیویی در دهه‌های 70 و 80 میلادی هستند، عبارتند از:
- 1978: بازی آرکید مهاجمان فضایی (Space Invaders)
- 1979: بازی شهاب سنگ‌ها (Asteroids)
- 1980: بازی معروف ژاپنی Pac-Man
- 1980: بازی Zork که فاقد جنبه‌های گرافیکی بود اما جزو اولین بازی های داستانی-ماجراجویی محسوب می‌شد. حتی مورد بحث است که این بازی جزو اولین بازی های ژانر role play بود.
- 1981: بازی Donkey Kong شرکت نینتندو که در این بازی شخصیت Mario برای اولین بار به جهان معرفی شد.
رکود بازار در تاریخچه بازی های ویدیویی
در سال 1983 صنعت بازی‌های کامپیوتری آمریکای شمالی به دلایل متعددی دچار افت درآمد و در نهایت رکودی کوتاه‌مدت شد. اشباع بازار کنسول‌های بازی و افزایش تعداد بازی های ویدیویی بی‌کیفیت مانند E.T. از دلایل مهم این اتفاق بودند. E.T. یکی از بازی‌های ساخته شده توسط شرکت آتاری بود. این بازی با تبلیغات گسترده همه را مشتاق عرضه کرده بود، اما نهایتا از تمامی جوانب شکستی تمام عیار را رقم زد.
این افت درآمد بازار در طول چند سال باعث ورشکستگی بسیاری از شرکت‌های سازنده بازی‌های ویدیویی و کنسول‌های خانگی شد. اما نهایتا در سال 1985 بازار، روند بهبود را از سر گرفت. این روند با انتشار سیستم سرگرمی نینتندو (Nintendo Entertainment System: NES) در آمریکا شروع شد. NES دارای گرافیک 8 بیتی، رنگ، صدا و گیم‌پلی تقویت شده و بهتری نسبت به کنسول‌های پیش از خود بود.
با توجه به نقش کلیدی شرکت نینتندو به عنوان بازیگری پرقدرت در تاریخچه بازی های رایانه ای، قصد داریم کمی بیشتر به بررسی آن بپردازیم.
نقش نیتندو در تاریخچه بازی های ویدیویی به عنوان ناجی بازار
همه ما کمپانی نینتندو را با شخصیت ماریو و دیگر بازی‌های ویدیویی معروف مثل Metroid، Legend of Zelda و Super Smash Bros می‌شناسیم، اما جالب است بدانید که این شرکت فعالیت خود را به عنوان سازنده کارت‌های بازی در 1889، بیش از 50 سال قبل از اختراع بازی های ویدیویی، شروع کرد. خدمات شرکت نینتندو به بازار بازی های ویدیویی فقط محدود به نجات این بازار در سال 1985 نمی‌شد. نینتندو همچنین موفق شد با تصویت قوانین ناظر بر کار تولیدکننده‌های بازی، از تولید بازی‌های متعدد اما بی‌کیفیت جلوگیری کند. در سال 1989 نینتندو با معرفی دستگاه 8 بیتی Game Boy که شامل بازی معروف تتریس بود، موج جدیدی از شهرت را برای خود رقم زد.
نبرد کنسولها در تاریخچه بازی های ویدیویی
در سال 1989، کمپانی سگا (Sega) کنسول 16 بیتی جنسیس را تولید و در آمریکا شمالی پخش کرد. جنسیس با برتری که نسبت به NES داشت، به کمک بازاریابی هوشمندانه شرکت Sega و در نهایت با نشر بازی سونیک جوجه تیغی (Sonic the Hedgehog) توانست با سرعت زیاد از رقبای قدیمی خود پیشی بگیرد. البته در این زمان، نینتندو هم از قافله عقب نماند و در سال 1991 با پخش Super NES، کنسول 16 بیتی، در آمریکا شمالی اولین جنگ کنسول‌های بازی را آغاز کرد. از اوایل تا نیمه دهه 1990 انبوهی از بازی‌های محبوب بر روی هر دو از این کنسولها منتشر شدند.
در اواسط دهه 1990 میلادی کنسول جنسیس به دلیل آرشیو غنی‌تر بازی‌ها، قیمت مناسب و بازاریابی موفق، در بازار بازی های ویدیویی آمریکا شمالی از Super NES پیشی گرفت. البته با وجود کسب رتبه یک فروش در آمریکا، Sega نتوانست مشابه این شهرت را در ژاپن کسب کند.
قانون‌گذاری در تاریخچه بازی های ویدیویی
یکی از مهم‌ترین اتفاقات در تاریخچه بازی های ویدیویی به دلیل انتشار بازی‌های Street Fighter II و Mortal Kombat به روی کنسول جنسیس رخ داد، بازی‌هایی که شامل صحنه‌های خشونت‌آمیز بودند و انبوهی از شکایات را برای کمپانی Sega رقم زدند. البته که این اتفاق باعث برداشت قدمی بزرگ به سمت بازاری قانون‌مند برای بازی‌های ویدیویی شد.
در پاسخ به شکایات و دادگاه‌های برگزار شده در خصوص خشونت موجود در بازی‌های کنسول جنسیس، شرکت سگا در 1993 “شورا تعیین رده‌بندی سنی بازی های ویدیویی” را تاسیس کرد که مسئولیت تعیین رده سنی برای بازی‌های این کنسول را بر عهده داشت. شورای رده بندی شرکت سگا باعث به وجود آمدن ایده تاسیس “هیئت رده‌بندی نرم افزارهای ژانر سرگرمی” شد. این هیئت علاوه بر نظارت بر کل صنعت بازی‌سازی، تا به امروز مشغول به رده‌بندی محتوایی بازی‌های ویدیویی است.
سلام سونی، خداحافظ سگا!
در سال 1995 کنسول جدید شرکت سگا با نام Saturn System به بازار بازی های کامپیوتری آمریکای شمالی عرضه شد. Saturn System، اولین کنسول 32 بیتی بود که به جای نوار بازی از CD پشتیبانی می‌کرد. شرکت سگا پخش این محصول را به منظور سبقت گرفتن از اولین محصول شرکت Sony در حوزه بازی های ویدیویی، یعنی Playstation، به جلو انداخت. هرچند که نهایتا Sony این حرکت سگا را با پایین آوردن قیمت Playstaion جبران کرد. یک سال بعد هم، شرکت Nintendo، قهرمان خود یعنی Nintendo 64 را به این میدان جنگ وارد کرد.
اما چه نتیجه‌ای برای این جنگ کنسولها در تاریخچه بازی های ویدیویی رقم خورد؟ با اینکه Nintendo و Sega هر دو تعداد زیادی بازی سه‌بعدی را به همراه جدیدترین کنسول‌های خود منتشر کردند، اما هیچکدام از آن‌ها نتوانستند در این رقابت هم‌پای بازی‌های منحصر به فرد پلی‌استیشن باشند. به عبارت دیگر طی این نسل، سونی حکمران بازار بازی های ویدیویی شد.
در مرحله بعد از نبرد کنسولها، پلی‌استیشن 2 که اولین کنسول با قابلیت پشتیبانی از DVD بود، در برابر کنسول Dreamcast محصول شرکت سگا، Gamecube محصول شرکت نینتندو و ایکس باکس شرکت مایکروسافت قرار گرفت. کنسول Dreamcast به دلیل قابلیت بازی آنلاین از زمان خود جلو بود و در نتیجه محبوبیت لازم در میان عموم را کسب نکرد. اتفاقی که در سال 2001 باعث خداحافظی کمپانی Sega از جنگ کنسولها شد. به تبع از حکمرانی سونی بر بازار بازی های ویدیویی، زمانی که پلی‌استیشن 2 در سال 2000 منتشر شد، به دلیل کیفیت بی‌سابقه این سیستم و بازی‌های بی‌نظیرش، بیشترین فروش کنسول‌های بازی را در تمامی زمان‌ها برای خود رقم زد.
جنگ کنسولها در تاریخچه بازی های ویدیویی ادامه دارد
در طول سال های 2005 و 2006، آغازگران عصر مدرن تاریخچه بازی های ویدیویی، بازی های HD اکس باکس 360 مایکروسافت، پلی‌استیشن 3 سونی و Wii نینتندو بودند. در نظر داشته باشید که پلی‌استیشن 3 در آن زمان تنها کنسول با قابلیت پشتیبانی از تکنولوژی Blu-ray بود و به این به خاطر به نوبه خود بسیار موفق بود. اما حتی با وجود این برتری، سونی برای اولین بار با رقابتی تنگاتنگ رو به رو شد.
با اینکه توانایی گرافیکی ایکس باکس 360 مشابه پلی‌استیشن 3 بود، این دستگاه به دلیل قابلیت بازی آنلاین محبوبیت بسیار بیشتری کسب کرد و همینطور در سال 2007 جایزه‌های بیشتری نسبت به بقیه کنسولها از جانب منتقدان بازی دریافت کرد. در آن زمان ایکس باکس 360، Kinect مایکرو سافت را همراهی می‌کرد. دستگاهی که به کمک تکنولوژی موشن‌کپچر، بازیکن‌ها را از دسته‌های بازی یا کنترل‌ها بی نیاز می‌کرد. البته با وجود همه این‌ها Kinect هیچ‌گاه موفق نشد پابه‌پای گیمرها و سازندگان بازی جلو بیاید.
اگر می‌خواهید بیشتر درباره تکنولوژی موشن‌کپچر بدانید، مقاله زیر را از دست ندهید!
در این میان، Nintendo Wii با اینکه از تکنولوژی ضعیف‌تری نسبت به بقیه کنسولها برخوردار بود، رقبای خود را با فروشی فوق‌العاده به زانو درآورد. اما Nintendi Wii چگونه چنین فروشی را برای خود رقم زد؟ جواب در سنسورهای حساس به حرکت است. این سنسورها گیمینگ را به مراتب آسان‌تر کرده و همینطور شرایط را برای بازی‌های ویدیویی پرتحرک فراهم کردند. اینطور شد که Nintendo Wii جای خود در دل درصد خیلی بیشتری از خریداران باز کرد، تا جایی که این دستگاه حتی در خانه‌های سالمندان هم استفاده می‌شد.
شروع نسل کنونی بازی ها و پایان تاریخچه بازی های ویدیویی
آغازگر نسل فعلی بازی های ویدویی که به نسل 8 شناخته می‌شود، کنسول Wii U نینتدو بود که در سال 2012 منتشر شد. بعد از آن پلی‌استیشن 4 و ایکس باکس 1 در سال 2013 به بازار وارد شدند. با اینکه Wii U شامل صفحه کنترل لمسی بود که بازیکن‌ها را از وجود تلویزیون بی‌نیاز می‌کرد، این کنسول به دلیل بازاریابی و تبلیغات نادرست با شکست مواجه و ساخت آن در سال 2017 متوقف شد. در همان سال نینتندو برای جبران شکست کنسول Wii U، دستگاه Nintendo Switch را منتشر کرد. اولین دستگاهی که هم با وصل کردن به تلویزیون و هم بدون نیاز به آن قابل استفاده بود.
در سال 2016، سونی برای ادامه رقابت به عنوان شرکتی قدرتمند، تصمیم گرفت اولین کنسول با قابلیت پشتیبانی از تکنولوژی 4K را تولید کند و در نتیجه پلی‌استیشن 4 Pro را به بازار معرفی کرد. شرکت مایکروسافت هم برای اینکه از جریان پیشرفت و مخصوصا از شرکت سونی عقب نماند در اواخر سال 2017 کنسول 4K خود به نام Xbox One X را منتشر کرد.
در حال حاضر با وجود تکنولوژی واقعیت مجازی (Virtual Reality: VR) هر دو شرکت‌های سونی و مایکروسافت و بسیاری از شرکت‌های دیگر به دنبال ساخت دستگاه‌های سبک‌تر، ظریف‌تر و با کارایی بیشتر برای بازی های واقعیت مجازی هستند. بازی‌هایی که پیش‌بینی می‌شود نه تنها صنعت بازی بلکه بسیاری از صنایع دیگر و حتی به کلی زندگی انسان‌ها دچار دگرگونی خواهند کرد.
اگر علاقه‌مند به کسب اطلاعات بیشتر در رابطه آینده بازی های ویدیویی هستید، می‌توانید مقاله زیر را بخوانید!
جمع‌بندی
از کامپیوترهایی به اندازه یک اتاق تا کنسول‌هایی با وزن کمتر از یک کیلوگرم و با قابلیت پشتیبانی از تکنولوژی واقعیت مجازی، صنعت بازی سال‌هاست که با گذشت زمان و تغییر سلایق انسان‌ها، دستخوش تغییرات شده و مورد به‌روزرسانی قرار گرفته است. اکنون که حضور عصر واقعیت مجازی از همیشه پررنگ‌تر است، این سوال پیش می‌آید که آینده بازی های ویدیویی به چه شکل خواهد بود؟ شاید در حال پاسخ دقیقی برای این پرسش وجود نداشته باشد، اما ما از یک چیز مطمئن هستیم؛ اینکه تاریخچه بازی های ویدیویی مانند تاریخ هر پدیده دیگری تکرار خواهد شد. شرکت‌های بازی‌ساز در رقابت با یکدیگر، بازی‌هایی مطابق با تکنولوژی روز ارائه خواهند کرد و در نهایت بهترین آن‌ها به یاد خواهند ماند.
